MANIPUR DA KHUNDARIBA YELHOUMI AYAMBA NGA HAIBASI TANGAIFADABA CHINJAKI.
MARUOIBANA TAMPAKTA KHUNDARIBA MEITEI SINGNADI NGARI YOUDRABDI CHAK ILSANG AMATA
MAHOU YOUDABADOUNA LOUNEI. YAM NGALLINGEI MATAMDEI MANIPUR DA NGARI CHANARAK I.
MATAMDUDAGI HOUNA NGARIBU U – TONGNGA HAINASU KHANGNEI.
MANIPUR KHATTA NATTANA SOUTH ASIA LEIBAK SINGDASU NGARI CHABA MIGI MASING YAMNA LEI.
THAILAND ,MALAYSIA CHNGBADASU NGARI CHANEI. NGARI NAMBAGI MAONG MATOUDA KHARA KHETNEI.
CHANANABA CHINJAK AMSUNG THAKNABA MAHI POTSHAK SINGBU BECTERIA PMABEINA PATHANDUNA MAREK- MAHOU HENGATHANBASI AWANG – NONGPOK LAMDAM NINGTHINA CHANEI. ASUMNA NUNGSHA MEISHADA KANGHANLABA THUM THAKTABA NGADAGI (PHAFOU) PATHAHANLAGA SEMBA NGARI ASI MANIPURGI MIYAMNA TATNA- THANABA YADABA PAMNA CANABA ASIGUMBA CHINJIK KI ITEM AMANI. AWANG – NONGPOK INDIA DA CHINJAK ITEM SINGBU PAT- HANDUNA THAMBA ASI CHINJAK LINABAGI KHAWAIDAGI LIRABA AMASUNG KHWAIDAGI SEL CANGDABA MA-ONG NI. ASUMNA CHINJAKPU LIBA ASINA CHIJAKTUGI PROTEIN, VITAMIN SING AMINO ACID SING AMASUNG FATTY ACID SINGGI CHANG HENGAT-HANLI. MANIPUR PAT- HANLABA CHINJAK SINGAMASUNG MAHI SING ASI TANGAIPHADANA – HAWIJAR, SOIBAM SOITON, HENTHAK AMASUNG ATINGBA GUMBA PAT- THAHANLABA CHINJAK SINGGI MANUNG NGARI AMNI.
LIBAGI WAFAMGI NATTAN PAT THA HANLABA CHINJAK SING MAHOU HENGATLI CHABA TUMBA CHANGSU WANG I LOINANA CHINJAK KI MACHIN SING AMASUNG HIDAK LANGTHAKKI VALUE SINGSU HENGAT HANLI- E.
NGARIBU LAMDAM ASIDA MIYAMNA YAMNA PAMNABAGI MARAQMDI MASHIGI MAHOU ASINI. MANIPUR GI MIYANA MASI NUNGTIGI CHA I, NANGMATA NGA YOUDANA THONG- THAKPA TOUDE HAIBA YAI.
NGARIDA PROTEIN, AMINO ACID SING AMASUNG VITAMIN SING MARANG KAINA YOU I AMASUNG MINERAK SING YOU E. MASI YOURIBA PROTEIN CHANG CADA 45 NI LIPIDA CADA 19, ESING CADA 18 AMASUNG ACID CADA 11 YOU E. NGARI MAKHAL MAKHA KYAGI BECTERIA YOU E
Friday, August 10, 2018
MANIPUR NGARI
Meitei/Meetei gi chatnabi lu-henba fijet leiteng,lamchat khwaidagi toppi
Meitei/Meetei gi chatnabi lu-henba fijet leiteng,lamchat khwaidagi toppi.
Longjel mannana,awat apa samnaduna amana amagi mateng pangnaduna,thaksi khasi khangna punna leiminnaba meitei/meeteigi chatnabini.Amagi awabada mayam changduna awaba saruk yaminnei. Potyeng,siyeng,cheng marup,chengpak-chuhi marup, firol potchei tengbangba leikai marup.. Fajakhraba meitei/Meetei gi chatnabini. Fijol makhal makhal firol, kumhei fiyenggi leiteng epanat epunatki matung enna pangthoknei.
Sana khotnabadasu meiteigi khong kangjei, kang, hiyang tanaba thouna fabamasanagi masanani. Lai haraoba, Awangba thakki culture ni.
Chatnabigi matung enna meiteidi minamba ngangde, hainakhraba yanakhraba wafamdi, Ningthou panba maning tamba meitrabakki nipa pumnamak thang-ta,sarit sarat tangai fadana heinarammi.
Lamchat bebhar gi chatnabida meitei nupigi fajabidi kham thengna wangi. Meitei nupina manem-maku mapuroibabu yamna ekai khumnajei, khwaidagi thengna tumlaga khwaidagi nganna hougattuna mapuroibagi,ahal lamalgi thougal,Lu-henbagi thabak sintha oina pangthoknei,awa nungai khudingda nupagumna thabak sui.
Meiteigi chatnabidi jati ateigi chatnabiga yengbada yamna henna fajei
Yaiphare
Monday, August 6, 2018
MANIPUR AFTER MERGE
Wednesday, August 1, 2018
KANGLEIPAK_TA_PAMHEIBA_NINGTHOU
"👆👆👆 KANGLEIPAK_TA_PAMHEIBA_NINGTHOU "
NUNGTHIL CHAIBI kaubi chingmee ningol
Maraam khundagi CHARAIRONGBA Ningthouna
loukhi, NUNGTHIL CHAIBI na mamita macha
uraktrabada matam GOSWAMI kauba mayang
Bamon amana Maharani Unaruge haiduna
changkhi, toina toina maharani ga Bamon
ashiga unakhi - Ningthou charairongbana
chingnaraduna KHWAI KEKRU kouba maichou
asibu kouduna hanglami Sana konungda kana
kana changlambage kari tourambage haina.
mashida khwai Kekru na yadrabasu namduna
haihankhi..
Paotak Hiden Torbanda
Wanglen pufang Fubadi
taret senbu yeibadi
Charai maru hunbadi houdare
Sembi mukak leina thabadi houhoure...
masiga loinana nawa asigi makhuta Ningthougi
thawaisu manggani haire. Ningthouna saoduna
Goshwami mayang Bamon lamboiba asibusu
angang olhale. NUNGTHIL CHAIBI bu hatnaba
toubada mironbi hatpa fate angang gi thawai
loubana fei haiduna khamnare. NUNGTHIL
CHAIBI na mahaki mateng pangkhiba HAOBAM
SELUNGBAGA tanaraga angang adubu
poklaklabada haobam selungbana THANGAL
Khun gi Khulakpagi manakta theiduna
thamkhre, aduga Nung oina pokle haiduna
sandoklami. Nung adubu Maiba maibi mayam
thou touduna leiron chanduna thamkhi. mafam
adubu houjiksu NUNGYUNGBI haina
khangnakhre. 1690 ta Pamheiba pokhibani.
Thangal khunda Loipot karaktabagi Ningthou
Charairongbana loipot louba chatpada angang
adubu urubadagi Thangal Khulakpada angang
adubu nijare mahaki macha leite yokcharage
haina. mashidagi Pamheiba ashibu NIngthou
Charairongbana khangdabanina mahaki
manakta amuk puraktuna macha sakna
yokchakhi. asumna yoklakpana Haobam
Selungbana insinduna Ningthou fam
louhounaba chaoraklaba kanda Mapa
Charairongbabu tana thinduna hatlami aduga
hairami, Panthou waroubinu nacha eibu palem
ima gi pibuknungda khoiji khagi meehum
tamduna leiringeida Ema-icha punna hatkani
haiduna thourangkhibada ipu selungbana
kanbire adubu eina taibang hek faobaga
hatkani washakpibadagi palem ima na
kijabadagi makhel Thanggalda eibu theiduna
thambikhibani, panthouna khanglaklaga eibu
amuk hatkadra khanbadagi toujabani, hairami.
aduga Charairongba Ningthouna amuk hairami,
nahaksu hayeng chiraba matamda nacha gi
makhuta yaibi mangba oiyu, haina hairamaga
Ningthou Charairongba sikhi.
Pamheiba Ningthou ashi Mayang GOSHWAMI gi
machanina mayang gi ee nina, Santidash
laktuna leibak asigi Laifam kaya thugaibada
mateng pangsilami... Leibaki PUYA kayabu mei
thadoklami, masita natana MEETEI singna
Siraga fumba adusu PUYA Lairiksing mei
thabagumna thagadabani haiduna MEETEI
singbusu siraga mei thaba houhankhi. Ashiba
mapa mapu kaya faoba Mangfam dagi
kothoktuna saru louduna mei tharami.....
Pamheiba Ningthou ashina IROM Chaoba gi
Nupi Tha 5 suna Mirolabi THAMBAL bu
namduna louraga Chaoba buna hatoklami.
Meegi Nupi mulaga Louba mathong oktaba
ningthou amasuni, MEETEI singbu HINDU
laining chatrabadi cheirak pigani haiduna
Meetei kaya hatkhi kayana fukhi soinaihankhi
asumna Leibak asigi Laifam kaya faoba
thugaiduna Mayang Makon sajilakhi .. Mongba
Hanba Hidenbu hanuman khinjinduna Mahabali
haina thonjilakhi, Ereima Ima bu Kamakhya ima
ni haiduna thamjilakhi, Koupru ipa bu Mahadev
ni, Nongmaiching bu Baruni mahedev ni
haiduna mayafam kayada mayang makon
sajinduna leibak asibu Muthatnaba hotnarami
adubu thouna faraba IPU KHONGNANGTHABA
na wakhal lousing kaya puthoktuna Puya kaya
da amadi mafam kayada chinda paothang oina
amasung ayiba kayada tunggi meerolda
paodam kaya thambiramkhi…. Leibak asibu
maru fangnaba loisinaba SANTIDASH GOSAI
amadi PAMHEIBA ningthouna hotnarami,
makhoigi chada nouda SANTIDASH ka
lakminahouba kayana kachin koya da lotuna
leisinkhibani.
Pamheiba Ningthou na IROM CHAOBA bu
hatoklaga THAMBAL louruba mahaki thabum
manga suraba Chaoba gi macha adu Macha
Nupa ama fangjakhi mamingna MORAMBA
haina khangnei. Mama THAMBAL na macha bu
chaonaba yoklaktuna amuk Moramban
chaoraklabada mama Thambal na Houkhra wari
pumba libiduna PAMHEIBA ashi mapa asengba
natey mapa di hatokhrey haiba khanghanduna
PAMHEIBA NINGTHOU bu amuk 1751 gi poinu
thagi 26 ni panba yumshakeisa numita tana
lengduna hatkhi. Mashimak PAMHEIBA gi mapa
CHARAIRONGBANA hairamba adumak thokhi.
Moramba gi kangbuna SANTIDASH GOSAI bu
1744 gi December tang 1, hiyangei thagi 27 ni
panba leipakpokpa numitta Khujailok
(khujairok) ta Santidash Goshai masana paijaba
Khujai duna thomlaga hatkhi. Adubu magi
Khongburoi kayadi houjik faoba lengdana
adumak suthang naina leihouri...
paochel_Yawol_khongthang_kangleipak
Saturday, July 28, 2018
Meetei Gi Tha 12 gi Maming Kamdouna Thonkhi Haibdu Khngminnasi
Meetei Gi Tha 12 gi Maming Kamdouna Thonkhi Haibdu Khngminnasi:-
Taibang mioibana panthou ipada thabum ani aduga palem imada thabum tara naopuduna taibang faoraki asumna meeteigi sanamahi laininggi wangulonda lei hairiba tha 12 asida SACHIFU amadi KALEN hairiba tha ani asina Panthou Ipada leiringeigi thabum ani asini aduga INGA da gi houraga LAMTA faobasina Palem imada naopurakpadagi houduna hayeng taibangpanda faoraklaba matamdu faobaduni
1. SA + CHI + FU (SACHIFU) = SA (hakchang) CHI {machi oiba chinchakki machalsing (nutrients)} + FU (fudonglaga leiba) ----- Taibang hakchangnungsida eikhoina chariba chinjaksingdudagi machi oiba machalsingduna hakchang manungsida fudonglaga lei haibagi SACHIFU koui hairiba matam asida hakchangi khong khut singli naori sam tu kayat pumnamakta hairiba machi oiba machalsina changduna ikon konna fambi (spermotozoon) semlakpada 35 days changi.
2. KA + LEN (KALEN) = KA (kayat/ka/room) LEN (athoiba) LEN (lenba/leiba) ----- asigumlaba machi oiba machalsingsidagi semlakhiba fambi (eelik/spermotozoon) sina taibang hakchangnungsigi athoiba ka (KALEN) sida nonglenduna lei haibagi KALEN koukhi.
3. I/EE + NGA (INGA) = I/EE{eelik (spermotozoon) NGA (ngatharakpa/tarakpa) asumna Panthou Ipagi KA athoibada nonglenduna leikhiba eelik aduna palem imada ngatharaktuna palem imagi pibuknungda changkhi haibagi EE+NGA EENGA/INGA tha haina koukhi.
4. EE +NGEN (EENGEN) = EE (menstrual blood) NGEN (lepkhiba/mami samkhiba) hairiba tha asida palem imagi thagi khongkap lekphrani aduna tha asibu EENGEN koukhi.
5. THA/THOU + WAN (THAWAN/THOUWAN) = THA (month)/THOU (Thouwai) WAN (wanba-chaba like chara wanba) hairiba tha asidagi palem imagi thagi khongkap lepkhibadu Thouwai oiba taibang nouwa oibaduna chara wanduna machinchak oinakhi haibagi loidam THAWAN tha haina koukhi.
6. LANG + PAN/PAL (LANGPAN) = LANG (lang-ol) PAN/PAL (pankhei) hairiba tha asida nouwa oibadugi lang-ol dugi pankhei ama leple haibadi PI PA khangba ngamle haibagi loitam LANGPAL tha haina koukhi.
7. MI + LA = MILA ---- MI (loinaba mi marup/ thouwai 5 ga loinaba 6suba MI) adu mayek LAre asengba masak khangba gamle lengba otpa ngamlakle haibagi MIna mayek LArakpa thani haibagi loitam MILA tha haina khoukhi.
8. HIYANKEI = nouwa angangduna WAKYEI HIgi matougumna thak kha yet oi hairakpa (HIYANG HIREL gumna honba) ngamle haibagi loitam HIYANGKEI tha haina koukhi.
9. POINU = nouwa oibaduna tha asidadi (palemgi pibuknungda tha 7 surakpa) taibangda khongdarage haina POIduna leire haibagi loitam POINU tha haina koukhi tha asida taibang faohourabadi nouwa angang adu hingba ngammi.
10. WAKCHING = nouwa aduna poiduna leirambadagi WAKYEI HI gi HIRI (KHOIRI) amuk chingkhatkhduna Thoujal lan athoiba ICHI tattaba IRAI kangdaba pinabige khanduna amuk WAKYEI HI gi HIRI (KHOIRI) dubu CHINGkhatkhiduna thami haibagi loitam WAKCHING tha haina koukhi tha asida pokpa angangdi hingde.
N.B : (maram asinani WAKCHING thada ICHI TATTABI IRAI KANGDABI IMA IMOINUna THOUJAL LANBU LAN-KUBINABA haiduna Tha asida IRAAT THOUNI TOUNARIBASI).
11. FAILEL = tha asida (palem imagi pibuknungda tha 9 surakpa) nouwa aduna taibang thoklage khanduna mamangi thada chingkhatkhiba khoiri adu tharaklaga FAIduna matam ngaiduna LELli haibagi loitam FAILEL tha haina koukhi.
12. LAMTA = hairiba tha asidadi nouwa asina palem mamagi pibuknungdagi LAM (Malem Imagi tampak) asida Hunga mikapnana TArakle haibagi loitam LAMTA tha hainaThonkhi.
Thursday, July 26, 2018
Chukli puya
"Chukli" PUYA mei Thadokpikhibana... Gouranism Ramanism na SALAI 7 ki Sanaleipak ki Laining Laisol Chatna pathap Pu manghan takhankhi... Kangleipak ki Chukli paisinkhi.... Laining gi meekha ponkhi... Chahi 7 khuntakhibana... Awasingngna Kangleipakki Chukli paikhi Kangleipak ki pukkei Langei manghankhi... Leibak meekha ponkhi... Anglo Manipur war...thokhibana... British singna amuk Chukli paikhi Kangleipak ki pukkei Langei amuk henna manghan takhankhi... Eramdam Meekha ponkhi... Merger agreement...toukhibana... Bhorot na amuk Chukli paikhi Kangleipak ki pukkei Langei pummang Manghankhi... Leipak meekha thakhi... Masi kanana thokhanbano Ningthou singna Ningthou machasingna Leingakpa na Thokhanbani... Moina Pangdaba fattabadagi toubani Kangleipak kanba Kangleicha Eikhoi gi ethoudangni... eikhoigi khutta lei... Religion Da... Politics ta... Financial Da.. Pothok Chathokta... Makhal khudingi lamda Awonba purakpa tangaifadre... Chukli asi Kangleicha Eikhoi na paijarase... Pre Merger Status demand oina toubana Yaifarani...
Wednesday, July 25, 2018
Epu Maichau 7 ki haurakfam amadi makhoina lang-ngonduna sathupkhiba mafam sing
Epu Maichau 7 ki haurakfam amadi makhoina lang-ngonduna sathupkhiba mafam sing
Epu Maichau 7 ki haurakfam amadi makhoina lang-ngonduna sathupkhiba mafam sing:
1. Lourembam Khongnangthaba----Atingkok maru sidabagi lang-on ni, Lourembam sageida Lourembam Leikai da pok khi (Thoubal lomda) Angang oiringeida Chingu gi maming asi Khangpa (Khangba) kouwi...... Chingu na thupkhiba mapham d Kangla dani Chingthraol pambi oina leibani houjik.
2. Chingu Ganak Thengra-----Kanglei maikei ngakpa Pukok Ipudhou Marjing gi Lang-onni, Poknapham lamdam na Kumbi Khathong haina khangnariba mafam c ni, ipu na thupkhiba mafam na Chakpi karong gi Ganak hiden da sathup khi.
3.. Nongmaithem (Langon) Lukhoi----Awangkoubru Ashuppa na lang-on toubani, Poknapham lamdam na Khaidem haiba khul asidani(imphal-jiri) lambi romda leibadani, Ipu na thupkhiba mafam di Langon Chingda Likhalong oina thupkhiye.
4. Ipu Moirang Lalhanba----Ipudhou Thangjing gi lang-on ni, Poknapham lamdam na Moirang dani, Ipu na thupkhiba mafam di Moirang Pankoinung da Leihao pambi oina houwi.
5. Ipu Tepipa (Debipa)----Chingu Nongpok Ningthou gi laong ni, Poknapham lamdam na Khongakhul Hairiba Haoba Khul asidana (houjikna Khurkhul lomda), Ipu asina Thupkhiba mafam na Maklang turel mayada Heibi pambi oina sathupkhi.
6. Chingu Kharam thadoi-----Ipudhou Naodingkhong Pakhangba gi lang-on ni, Mahak ki poknapham lamdam di Ngaprum chingjel theldagi khara haitharaga leiba kharam hairiba khul aduda taranglen dagi lakhi, Ipu na thupkhiba mafam di Laimatol chingthak ta Laiwa phaibok oina houduna sathupkhiye. ** Laigi nungshit leiba khudingmak laimaton ching youdaba yade"".
7. Chingu Samurou Chigong---- Ipudhou Khana chaoba gi lang-on ni, poknapham lamdam na Samurou dani, Ipu asina touge ningbada athingba khudingmak ipudhou nongda lairel pakhnagbagi chirongna haibagum haidatpa ngambagidamak ipu asibu ipudhou pakhangbagi chirong gum haiba ngamlaba "chi" pallaba kok "CHIKOK" haibadagi theitharaktuna "Chigong" haina mingthonkhi. ipu asina sathupkhiba lamlen di hiyangthang lairembigi(ereima ima gi) magai unungda HEIKRENG pambi
oina lang-on duna sathupkhi
Thursday, July 19, 2018
SAM TUHAO KENHNBA YAI PUNSIGI HOURKLAROI
SAM TUHAO KENHNBA YAI PUNSIGI HOURKLAROI
Eikhoigi hkchangda houhnningdaba mafmda houba tuhao Sam khudingmk loina kenhnba yai amuk Hanna hourklaroi peisasu tingdaba side effect su leitaba mayamsigi manungda amakhktang khnlaga toubiyu mayamgi awaba kokkani
(1) Colgate chamas1 champra tangkhai amagi mahi chini chamas ama happaga fajana neikhairaga teiba mathklomda hngktna teiba minit animuk maliski maongda minit ahum thmgani aduga thadok u hapta amada ahumlk
(2) thum chanabado chamas 1 baking soda bazargi dukan khudingda fngi chamas tangkhai ama yaingng chamas 1 lumbu lumbu Saba esing khra haplaga thitlu mahi langhnganu aduga teiyu ngeihak neira neiraga teiyu pung ahum thmlaga thadoku hapta amada ahumlk
(3) khoihi chamas ama champra chamas 1 chini chamas 2 thum chamas tangkhai ama happaga neikhairaga semmu aduga teiyu samdugi mathklomda neira neiraga teikhtlu aduga ngeihak thmmu kangli kangli toubagi matangduda amuk neiyu samdu kenlklani hapta amada ahumlk
(4) Colgate chamas tangkhai ama baking soda chamas ama esing asaba haplaga thitlo mahi yam langhnganu aduga teiyu
(5) fijigri chamas 1 dittol chamas 1 yubi thao chamas 1 haplaga neikhairaga semmu aduga teiyu hapta amada ahumlk
Wahng hangbagi mahutta thabk oina pangthokpiyu share toubiyu khngdabasu khnghnlu
Wednesday, July 18, 2018
YADA TIN LEIBA KHUDKTA FEI
YADA TIN LEIBA KHUDKTA FEI
YADA NABA MAKHN LAIONG KHUDING YAM LAINA PEISA TINGDANA KHUDKTA FABA NGMMI YA CHIKPA YADA TIN LEIBA AMUKTNG HAPPADA TIN MAPANDA THOKLK KANI NTTRAGA ANIRK HAPPADA
HIDAKTI
SUNU CHANABADU POWDER OIRAGANA khutchppi AMA ACHOTPA OIRAGANA MANG GL MARU MUK LOURO SUNUDO ADUGA FISKRI (FIJIGIRI) SUGAIRAGA SUNUGA CHANG MANANA FISKRIDO PUNNA YANARO ADUGA MUNNA TOKHAIYU
YA NABA TIN CHABA MAFMDUDA MEIKHET MARUDA LASING YETLAGA NTTRAGA NAKONG SENGBAGIDO ADUNA HIDAK ASEMBADUDA LUPLAGA FAJANA TEIGADANI CHOT HNGADANI CHIN OMJNBA YADE YA KATHOKLAGA NGEIHAK LEIGADANI AMUK HAPPADA TIN MAPANDA THOKLKKANI THOLKTRAGANA PUNG AMA ANI KANARAGA AMUK HAPPU SOIDANA TIN THOKLKLANI MAHIDUDI YOTSNLOIDANI
Monday, July 16, 2018
Saturday, July 14, 2018
Maichou Kanak thengra Mayang natte.
Loilam oiriba Manipur-gumba leibak amada masagi Poowari neinabada achumba poowarigi masak ama phangnaba hotnabada achouba awaba amadi oigani. Loi mapuna eikhoigi asengba masak adu khanghanba pamde. Phibam asi mayamna soidana ubiriba wapham amani.
Manipur gi Poowari hanktana yenglakpada ahanbada thengnariba waphamsingdi Mamangthakta leiramliba lairik ayambana machu sanglaba maru-oina Laining liklam amadi feudal leingakki michangda leppa lairiksingna ayamba oiduna poowarigi asengba masak thiraknaba hotnabada maring maranghanduna lei.
Puya Mei thakhibagi wapham-ngaktasu nattana Hindu Laining changsillakpadagi Manipur gi History ibasing da Kokta Manipur si Adungei Mahabharat ki Manipur aduni haina utnaba hotnajarakhi. Masina Manipur gi Poowaribu theidoktuna punaba hotnakhi. Madugi mahei ama oina ngasi eikhoi mayamna chamamnaribani. Chamamnaba asi Manipur na Ningkha Tamdribaphaoba leikhigani. Chamamnaba haibadi Meetei na chummi Meitei na chummi haina chamamnaba asina Manipur gi meeyambu punsinnaba ngamhande. Nakpak nakpak tanahalli. Masi India na yengbada yamna nungaijaba thouwongni. Phibam asina chamamnahanba haibasi Loi mapusing-gi pamjaba thouwong oiduna lakli. Maram aduna Manipur na Ningkha tamdribamakhei chamamnaba asi kokhiroi haibasi thajabada lallaroidaba wapham ama oirakli.
Maram aduna Manipur gi Poowari ama chingthoktuna neinaba haibasi kanglon naiba (Scientific oiba) mityeng ama mathou tarakli. Eikhoina henna thajinsanduna magic manba history puthoknarakpasu yaodaba natte. Thouwongsing asi leiribamakhei henna henna chamamnaba thoklakkani. Khudam ama oina Maichou neinabada Chahi chahum chamari henna hingbagumna irakpa kayasu leitaba natte. Madumakti aranbani. Phibamsing adu henna Magic ta thajaba wakhal thenbagi thouwongni.
Maichou haibasi karino? Wapham asigi matangda Group asina mamangthakta marik chumna naonab changli. Maichou ama oinabagidamak tangaiphadana masagi chahi asi Yangkhei gi mathakta leibana oigani. Maram aduna Ningthouna Maichoubu “Ipu” haina kounaribani.
Manipurgi houkhiba kayagi wari singbuldagi houraga leibak ningthou gi mapangal marousing hapnaba mioi khara leirammi. Masi ahouba matamda Pongba tara haina khangnarammi. Pongba tara asi leibakki oina wakhal lousing chaoba amadi mathouna leiba mioisingna oigani. Pongba Taragi wari singbul asi Numit kappa haiba ariba lairik adudagi thengnabigani. Asumna Leibak Ningthou mapangal amadu marousing hapnabagidamak Pongba Tara leirammi. Khwai Nungjeng Pibasu Numit kaplaba matungda Pongba tarada manung chankhi. Matanga sida Numit haina pallibasi Thokliba numit asibu natte. Leibak Ningthou na sinmi ot neinabagi mayokta lakhiba lalhou adubu numit kappa haina panthei paorou oina irambani. Asumna Pongba Tara leiba asigi matung tarakpa wari singbulsingna Maichou haibagi wari singbul asi amuk lakhiba thengnabigani.
Manipur gi poowarida Mayang haiba wahei asi kadaidagi lakhibano amadi karamba phurup pu mayang haina khangnabage haibasisu kupthana yengba changli. Kyamba Ningthou haktakta 1504 da Mayangsingna landarakhi. Landa aduda kyamba Ningthou gi machanupa Nongthonba sikhi. Adubu Lanpham aduda Mayang lanmi ngamna tanduna Manipur gi ningkha tamba ngakhi. Mayang macha ama phaoba lanpha oina thamkhide. Matang asiwaidagi Mayang Leibakki wari singbul asi chaorakna thengna houba yai. Adubu mapham asida palliba mayang asi Ngasigi India gi leiriba Mainland leibaksing asi natte. Khudam oina UP, Bihar gi misingbu natte. Matam amagi Chachari-sing asibu mayang haina khangnarammi aduga Cachar asibuna Mayang leibak haina khangnarammi.
Hindu lainingda ngaojaba kayana Kyamba Ningthou haktaktagi Bishnu lakpa hourakpagi wari singbul ama pukhattuna ngasigi Mainland India ga Manipur ga anigi marisi naksinnaba lanna sandok-I. Asengbadi matam aduda Kyamba Ningthou na Phangkhiba Bishnu gi Murti asi Mayang machana piramba natte. Pong Ningthouna khudol ama oina Murti amakhak pirambagi waphamni. Matang asi phaobada Mainland India gi mioising-ga eikhoiga anigi marakta naksinnaba mari leinadri.
Kabomba Ningthouna panba matamda haibadi 1536 ta Tekhao Ningthouda Meetei ningol thajakhi. Masidagi tekhaolu gi houdoklakpagi wari thengnabigani. 1562 da ningthou oikhiba Kabomba gi haktakta Chachar gi Ningthouda Meetei Ningol thajakhi. Asumna yumlonnaba leibaksing-ga ngai-sel oinabagi mari ama lakpa houkhibasisu mayamna thengnabigani. Matang asida Mayang leibak amadi tekhao da Meetei Ningol thajariba asigi maru-oiba maramsi Yumlonnaba leibakka Ngai sen oiduna leibak mara tapna pannabani haibasi achumbani. Adu oiragadi Manipur ga yumlonnariba leibak hairagadi Burma, Assam, Tripura asinachingbasing asi oipham thokle loinana palliba yumlonnaba leibaksing asigi manungda Mayang leibak ama oire haibadu takli. Masi Kanglon naiba neinarol amani.
Maram aduna Khagemba Ningthou haktakta leikhiba Maichou Kanak Thengkula ( Konok Thengra) haibasi Mayang natte. Manipur gi Yelhou mini. Mahakki Maming Konokmayum Thengkula kouwi, Apokpagi mingna Konokmayum Ngangoiba Kouwi amadi apokpigi mingna Thabungbi Kouwi.
Kanak Thengra-gi wari singbul asi Khagemba Ningthou haktakta laphu pambida Sanagi Tharo satkani haibagi wari singbul asidagi mahakki masak asi poowarida urak-I.
Kanak Thengragi wari singbulda Maniram kouba Hindu lamboiba ama pusillaktuna Kanak ki Mapani haina houdokliba asigi nung-gi oiba wahanthokti Kanak Thengra Khori Iyek neinaba Khorisuba (Astrologer) amani. Phibam asibu Hindu lainingda ngaojaba mioi kharana wakhalna sagattuna Panjigi thabak asi Hindu-gi Bamon-sing gi thabakni haina chingsillaga Kanak Thengrabu Mayangni haina utnaba hotnabada Manipur gi Poowaribu lanna semjinkhibani haibasi khanthaba ngamba mioisingna uba phangbigani. Michou ama oibada changdaba yadaba masil mayamgi manungda Khorilon asisu amani. Maram aduna Panjigi sinpham asi Hindu gi Brahamin kangbugi masilni haiduna pukningna lamsillaga Poowaribu natheikhibani.
Waroisil: Manipur gi Poowari neinaba haibasi araiba ama oide maramdi atamnana chamamnahannaba wari mapungdi mannaraga theidok theijil touduna isinkhinkhrani. Lanna isinkhiba Tangkak kaya asigi yukhal ama haidoktuna kanglon naina neinadragadi chamamnaba asi kokpa ngamloi. Mayang haibasi kanabuno khangdana Mayang pallammi haiduna ngasi Uriba India gi Mainland leibak macha lamsinba yaheiroi. Thouwongsing asi chamamnaba asibu henna henna chamamnahannaba hotnaba phatta lousingni. Poowari neinaba haibasi taraina sinpham ama natte. Masi achouba mapung oiba sinpham amani. Lairik khara paraga yenglaga neinaraga matam lenduna wareng ibana Manipur gi poowari khangle haina machou saba achumba khongthang oiroi.
Manipur gi Poowari neinabasingna yengminnapham thokpa waphamdi ahanbada Lairik asi iriba mioi asi kanano haibadu ahanbada yengminnaba chummi. Hindu da ngaojabasingna Mahabharat ka mari samjinnanaba kanna hotnagani. Maram aduna makhoina iriba lairik ayambada kadai kadaida theiribage haibadu yengminnaba chumgani. Anisuba Tangkak ama eikhoina wakhal thadaningai oiriba tanphamdi Hindu laining pamdabadagi thoklakpa Mioi kharana amauk iramba lairiksingda assimilate touba manba masanadi Purity maintain touwi haina khanjaba adubu wahanthokti sudaba haibadi kanglon naidaba neinarolda yumpham thonba lairik kayasu thengnagani. Mathakki ahanbada pijariba lairiksing asiga chaorakpa paring mannagani amadi theidokpham aduda theijinduna irakpa thengnabigani.
lairik makhalsing asi ngasigi mirol na kanglon naina achumba neinarol amada mityeng changba tangaiphadaba leiri.
Friday, July 13, 2018
Thursday, July 12, 2018
Meitei Eikhoigi Awaiba Lon Gi WAHANTHOK
Awaiba lon thadoknaba wahei ningshingminaba
ADVISOR = PAOTAKLOI
ADVOCATE = WAYELLOI
ANGKA (MATH) = CHEISING/CHEISINGLON
ARREST MEMO = MEEFA CHE
Ashti Sanchoi = Leihun
Autumn = Nakentha
Artha = Wahanthok
Astrology = Langpumlon
Astrologer (Panji/Panjika) = Apoklon Suba
Adargulap/Gulap (Rose) = Sambrulei
Akadasi/Amabashya = Thasu
Administration = Ngaklon
Administrator = Ngakloi
ACTOR = Mami kumheiloi
ANOK = MITKHAL MINGSEL
Basak = Khubak eshei
Bor = Pibarel
Bussiness = Lalon itik
Bhakti = Khurumba
Baton - Chepao
Bazar = Keithel
Barton = Paokat
Banan (Spelling) = Lonchan
Chura koron = Lukokpa thouram
cinema/film = mami kumhei
Calender = Thapallon
CHITHI = FAONACHE
CIVILIZATION = CHAOKHATLON
CONSTITUTION = LEINGAK PATHAP
Coordinator = Thoupangloi
Chorfon = Heiwang/Awanghei
Champra = Heirusil
Civilisation = Chaokhatlon/Meehouron
Champal = Fenat
Carbondioxide = Hamlen
Circle office = Lourung shang
Chinta touba = Wakhal khanba
Comet = Sangaisel
Court = Wayelshang
Dasha = Langfam
Dharma = Laining
Dada = Eyamba
Duhar = Mathang chatpa
Dan = Katpa
Dosh = Aran ahui (langjaba)
Daksina = Akatsen
Dao = Laibak ta tamba
Dandi = Cheirak
Dukan = Potfam
Doctor - Ana laiyengloi
environment=chaigoinung
Eclipes = Waitep
Economy = Senmitlon
Goon = Matik mayai
Grammer = Wahoulon
Gurujon = ahal laman
Gaoburah = Khullakpa
Gyan = Lousing
garva(ovary/uterus) = chalot
HISTORIAN = PUWARISUBA
HUKUM – YATHANG
History / Itihas = Houraklon/Puwari
Hawa = Nungsit
Hapta = Cheiyom/ Chayol da theitharakpa (chei masing taret subada mapul ama sai)
INSTITUTE = NEINASANG/SINDAMSANG
Iron/Estree = Konyai
lila = kumhei
laibou chongba = laipao chongpa
Jatra (yumgi Jatra) = Ohou urep / Men Urep/
Jantra (hakchangda pakpa, siba haiganu touheidae) = Likyom
Jaga = Mafam
Jeeba = Thawai Panba
Jati = Furup
Jat (Punsinnakhraba_ oibajatni, toubajatni...) = Makhal
KAL KARKHANA = SINSANG
Keina = Ningol
Kuthi = Apoklon
Kripa = Thoujal
Karnaved = Nahut thouram
Kolom (pen) = Khorjei
Kala Sanskriti = Enat (ipanat/ipunat ki mari leinaba)
Khabar = Pao
LAW = WAYELLON
Lila = Kumhei
Lightning = Nongthang kuppa
Lunar Calender = Loitam Thachatlon
Murti = Mitam
Mandir = Laishang
Mama / Khura = Eton
Mantra = Lairol
Mani mukta = Arang Arak
Mantri = Angam Athou
Mot = wakhalon
Mrityu = Nong kaba (nonggaba/siba)
Map = Pafal
MAYA = Mishum
Naam = Mingkhei (Ming akheiba, ming athoiba)
Numeral Figures = Cheising Eeyek
Nobab = Heibob
Newspaper = Paoche
Organiser = Arangfam
Oxygen = Humlen
PSYCHOLOGY = PUKNINGLON
pukhri = ikom
peisa = sen
Pujari = Fuhouba
purbashram=tengbanba
Political = Leingaklon
Politics = Leisemlon
pung baro = pung taranithoi
Praja = Meeyam
Pandit = Maichou
Pala = Eshei kanglup
Puja = Irat thouni
Patal = Leikha
paap = aran/alan ahui
Prathana = Thounijaba
Philosophy = Wangulon
Planet = Apaknga
Purnima = Thanil
Prithibi = Malem (Malem Leikoipung = Malemna matomta khunggumna leijaraga numitki akoibaada koi pungngi haibadi matum tai)
Ratha = Kaidong
Ras = marek mahao
ritu = kumon kumtam
Rose = Hambrulei
Sansar = Taibangpan
Satin (Umbrella) = Pae
seasonal=tharuk tharukki
season = tharuk
Surung (Cave) = Leikhul
Sandhya = yachanglakpa
Satra = Maheiroi
Shanti = Tangdu leitaba / ing chikpa
Samaj = Khunai
Shradha (Sorat) = Lanna Thouram
Samatswor = Firoi
Sidha = Athenpot
Swasti Puja = Ipan Thaba
Sahitya = Loinasilol
Snan = Erujaba
Spring = Yenningtha
Sur (esheigi sur) = Seihek
Sangshthan = Lup
Space = Tarang/ahangba/maalang
Summer = Kalen
Signature (Soi/Sign) = Khutyek
Sanskar = Potloiba
Solar Calender = Numit Cheichatlon
Secretary = Thouburel
Sarkar (Government) = Leingak
semen = fambi
sperm = maru/malu
Scientist =Kanglonloi
Science = Kanglon
shumang lila = fampak kumhei
Tulasi = Uraang
Tirtha = Laifam
Table = Lairikfan
Thumb Impression (sign) = Khutnam ming
Thunder = Nong khakpa
Upai = Pambei
University = Athoiba Sindamsang
Utshab = Chaklen katpa
Work shed = Sinnaishang
Winter = Ningthamtha
yaoshang = yaongshang
Yatra = Khongchat
Zero (0) = Phoon
Merge India after effect|| Manipur na bharatta tinkhibadagi oirakpa fivm
Manipur na bharatta tinkhibadagi oirakpa fivm
1.Manipur gi ningtambabu namduna 21st Sept 1949 da munbiduna India gi fibanungda thamduna loilamgum thamli ?
2. Manipur gi makhada leiramba kabow valley (11000 sq km ) bu manipur gi ayaba yaodana Burma leipakta pithokhi?
3. AFSPA 1958 thamjinduna loilam leingakki black law chalaiba houkhi amadi maral leijadraba Kaya fake encountered da hatokpikhiba amadi maral leiraba mihatpa singduba Act adugi marumda kankhattuna trial toudana thamba (2125 lom supreme Court ta case ta pending leiri)?
4. Manipur dagi chahida lupa crores 5000 rom khomgattuna chakñiba oihanba ?
5. Mainland dagi miwoi Kaya Kaya thomjilaktuna khunai asigi yelhoumigi laining laisol , Senmitlon,chatna pathap ,ipa Nat Ipu Nat kayada khal thugaiba amadi mutkhigadabagi akiba mayoknaba ?
6.racial discrimination GI kham thengba thouwong da manipur machasingbu #Chinky ,#Momos haina kouduna karem kathainaba amadi mapal leibakta awot anei mayoknaba ?.
7. Juvenile company da lamdam asida dagi petroleum 5 trillion feet 3 louthoknaba / chinthoknaba aduga madugi mahutta manipur da karisu kannaba fanghandaba ?.
8 loktak project na manipur da karisu kannaba pidrabasu india na 7000 crores chahigi oina khomgatpa? .
9 Adudasu pendaduna kwatha gi akoibadagi #Chromite thi humduna louthoknaba sungdoknaba hotnaba ?.
10.Howjikna amuk citizenship amendment bill 2016 pass tounaba hotnari ,Act asi chatnarabadi north east asi Bangladesh immigrants singi mafam ,makon oina matam chuppagi oiragani ?.
Tuesday, July 10, 2018
Puya Paba Ngamnaba Wahei
Syllable khudingmak meaning leibani nattraga wahei amagai ahouba oibani.
Khudam – Lailik –
Lailik syllable ani sui. Adudi Lai+Lik. Lailik means Laigi wahei pareng pareng samnaba adubu lik koue aduna Lailik kouribani.
Mithipong
Mithipong – mi+thi+pong . Mi haibadi migi, thi haibadi thiraga, pong haibana pongba chaothokpa. Mithipong haibadi migida thiraga pongba chaothok saba.
Adbubu Mithibong hairadi bong gi meaning leite aduna aranba wahei oire.
Asumna Parabadi loina khangdrabasu kharadi puya paba ngamgani khanli
